پیچ و مهره از لوازمی است که همواره در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. همان طور که می‌دانید، نمی‌توان با استفاده از دست پیچ و مهره را سفت کرد و به همین دلیل ابزارهای مختلفی برای سفت کردن پیچ و مهره طراحی و تولید شده‌اند. هر کدام از این ابزارها روش استفاده‌ی مخصوص به خود را دارند که لازم است صنعتگران این روش‌ها را آموزش ببینند و به درستی از این ابزارها استفاده کنند. در این مقاله قصد داریم یکی از این ابزارها را معرفی کنیم تا شما مخاطبان گرامی بتوانید بر اساس نیاز خود پیچ و مهره های مورد نظر خود را باز و بسته نمایید. این ابزار کاربری آچار ترکمتر می باشد که در ادامه با مضمون اینکه ترکمتر چیست بیشتر آشنا خواهید شد.

ترکمتر چیست؟

ترکمتر یا ترکومتر یا (ترکرنج): ابزاری است که برای اندازه گیری گشتاور پیچ استفاده می شود، یعنی به طور ساده برای بستن و یا بازکردن کلیه اتصالات پیچ و مهره با مقادیر تعیین شده ی گشتاور مورد استفاده قرار می گیرد. این ابزار نام های مختلفی در بازار از جمله گشتاور سنج، تورک متر | تورکمتر، یا ترک رنچ | تورکرنچ | Torque Wrench نیز دارد و  از ابزارهای بسیار لازم و ضروری در صنایع خودروسازی، کشتی سازی و کلیه صنایع ساختمانی و عمرانی می باشد که در سایزهای مختلف و اندازه های گوناگون و با بازه های گشتاور متفاوت مورد استفاده قرار می گیرد.

روی آچار ترکمتر یک شاخص وجود دارد که به وسیله ی آن می توان گشتاور مورد نیاز را تنظیم نمود. واحد شاخص با توجه  طبق استاندارد جهانی نیوتن متر می باشد و هر آچار دقت اندازه گیری خاص خود را دارد.  در صنعت میزان دقیق و مشخص ترک پیچ ها (مقدار سفت شدن پیچ ها) بسیار حائز اهمیت است زیرا درصورت اعمال نیروی کم (شل بودن پیچ) و یا اعمال نیروی بیشتر از حد مجاز (سفت شدن بیش از حد) دستگاه یا وسیله مورد نظر از نظر کارایی با مشکل روبرو خواهد شد.

گشتاور سنجی 

تعریف گشتاور: TORQUE

حاصلضرب برداری نیروی وارد بر یک جسم از نقطه اثر نیرو تا نقطه ای که جسم بر اثر همین نیرو دوران می کند گشتاور یا تورک(Torque) نام دارد. برای مثال هنگامی که می خواهید پیچی را با یک آچاربچرخانید نیروی لازم برای گرداندن آنرا گشتاور می گویند. در این حالت گشتاور برابر است با مقدار نیروی لازم ضرب در فاصله مرکز پیچ تا مکانی که نیرو به آچار اعمال می‎ شود. واحد های گشتاور عبارتست  از: نیوتن در متر

کوتاه ترین مسیر تا مرکز دوران× نیرو = گشتاور

R ×T =F

• بنابر این هرگاه بخواهیم گشتاور را افزایش دهیم یا آچار بلندتری انتخاب میکنیم یا نیروی اعمال شده به آنرا افزایش میدهیم.

اندازه گیری گشتاور:

اندازه گیری گشتاور به دو صورت انجام می گیرد:
• اندازه گیری دینامیکی:

با استفاده از سنسور الکتریکی (Torque Transducer) در حین بستن انجام می شود و گشتاور اعمال شده به صفحه نمایش (Display) منتقل می شود. (ابزار برقی)

اندازه گیری استاتیکی:
با استفاده از ترکمتر (Torquemeter) و پس از بستن انجام می شود.

                                                                                                                   

• دقت اندازه گیری دینامیکی بیشترازاستاتیکی است. زیرا در اندازه گیری استاتیکی به دلیل خطای دید انسان درهنگام خواندن گشتاور و اعمال گشتاور مضاعف بعد از بستن، گشتاوری بیشتر از گشتاور اعمال شده بر اتصال مشاهده می ‎گردد.

موارد استفاده ترک متر:

• بیشتر در کارخانجات توسط مهندسین و افراد متخصص و فنی برای چک کردن ترک اتصالات (گشتاور) مورد استفاده قرار می گیرد.
• برای باز و بستن پیچ ها بطور دقیق و یکسان و نیز کنترل کیفیت، اتصالات ایمنی و برای بازرسی و تولید، تحقیق و توسعه، تعمیر و نگهداری از ترکمتر استفاده می شود.
• در حقیقت مهندسین و متخصصین برای تولید قطعاتی که دارای پیچ و مهره هستند و یا سرویس و نگهداری به طوراستاندارد و بدون مشکل باشد نیاز به ترکمترهای خاص دارند.

انواع ترک‌متر یا ترکومتر؟

ترکمترها با توجه به رنج و مصرف به دسته های کلیک یا تقه ای، ساعتی، پیچ گوشتی، دیجیتال، عقربه ای، تاشو، خلاصی و ترکمتر دریل تقسیم می گردد.

1 – کلیک یا تقه ای

2 – ساعتی

3 – پیچ گوشتی

4 – دیجیتال

5 – عقربه ای

6-  تاشو

7- خلاصی

کاربرد انواع ترک متر یا ترکومتر:

  1 – کلیک یا تقه ای:

 این ترک متر دارای دو نوع: شاخص اندازه گیری و بدون شاخص اندازه گیری است و برای تولید، خط مونتاژ، تعمیر و نگهداری، خدمات پس از فروش و سرویس و تعمیر در صنعت خودروسازی، نفت وگاز، صنایع الکترونیکی و الکتریکی، پل‌سازی و ساختمان، راه سازی و کلیه ی دستگاه هایی که دارای پیچ و مهره هستند مورد استفاده قرار می گیرد. دقت ترکمترهای کلیک معمولا (3% تا 4% +-) می باشد. ترک متر های تقه ای بر روی یک گشتاور مشخص کالیبره می شوند و پس از رسیدن به گشتاور مورد نظر تقه میزنند و اگر نیروی بیشتری وارد شود گشتاور پیچ نیز بالاتر خواهد رفت. (انواع ترکمتر هازت آلمان تقه ای) ترکمترهای تقه ای ساختار ساده تری نسبت به سایر ترکمتر ها دارند و در مقابل آسیب های کارگاهی مقاومت تر هستند و و دارای انواع مختلفی همچون جغجغه ای، سری خور و درایو ثابت می باشند.

2 – ساعتی:

از این مدل ترک متر به دلیل بالا بودن دقت نسبت به ترکمترهای دیگر بیشتر در آزمایشگاه ها استفاده می شود. و بیشتر در کنترل کیفیت و یا در تست ترک متر کاربرد دارد .دقت این ترک متر (4% +-) می باشد.

3 – پیچ گوشتی:

 ترک مترهای پیچ گوشتی همان گونه که از اسمش پیداست دارای ظاهری شبیه به پیچ گوشتی می باشند با این تفاوت که دارای شاخضی برای تنظیم گشتاور هستند. این ترک متر ها بیشتر جهت بستن پیچ های چهارسو، دوسو و یا آلنی و یا  در اتصالات ظریف مانند الکترونیک و تزئینات مورد استفاده قرار می گیرند. دقت این ترکمترها (4% تا 6% +-) می باشد.

4 – دیجیتال:(پیش رفته ترین ترکمترها) 

 دیجیتال ، تقریبا نسل جدید ترک مترهای کنترل کیفیت و بسیار دقیق می باشد که بیشتر در اتصالاتی که به ایمنی بالایی نیاز دارند ویا جهت کنترل گشتاور پیچ بسته شده و کنترل کیفیت ( QC  ) مورد استفاده قرار می گیرد.دقت این ترکمتر  (1% تا 2% +_) می باشد. این نوع ترکمتر گشتاور وزاویه چرخش پیچ را اندازه گیری می کند و از دقت بسیار بالائی برخوردار است.

5- عقربه ای:

ترک مترهای عقربه ای گشتاور اعمال شده به پیچ را اندازه گیری میکنند.

6- تاشو: (Breaking Tools)

 تر ک متر های تاشو بر روی یک گشتاور مشخص کالیبره شده و پس از رسیدن به گشتاور مورد نظرتا می شوند و اگر نیروی بیشتری وارد کنیم گشتاور پیچ نیز بالاتر خواهد رفت .

 7- خلاصی (Slipping Tools):

 تر ک متر های خلاصی بر روی یک گشتاور مشخص کالیبره شده و پس از رسیدن به گشتاور مورد نظر، خلاص شده  واگر نیروی بیشتری وارد کنیم گشتاور پیچ بالاتر نخواهد رفت.

8- دریل

بسیاری از دریل های شارژی و پیچ گوشتی های شارژی، تُرکمتر دارند. ترک متر دریل به کاربر اجازه می دهد میزان گشتاور را با استفاده از رینگ کنترل ترکمتر، کنترل کند.

روش های بازرسی گشتاور بستن:

1 ابتدا حدود گشتاور اعمال شده به پیچ را بیابید سپس بازرسی عملیات بستن را انجام دهید.
2- مطمئن شوید ترکمتر مورد استفاده کالیبره شده است.
3- به گستره اندازه گیری و دقت گشتاور سنج توجه کنید و متناسب با محدوده گشتاور مورد نظر گشتاور سنج را انتخاب کنید.

روش اول: شل کردن پیچ

• روش اندازه گیری: بوسیله تر ک متر پیچ را شل کنید و موقعیکه پیچ شروع به حرکت کرد گشتاور رابخوانید.مقدار گشتاور بسته شده/مقدار گشتاور اندازه گیری شده: 0.6～ 0.9 =α
مزایا و معایب: نسبتا اندازه گیری آسان است و لازم است پیچ دوباره بسته شود.

روش دوم: بستن مجدد

روش اندازه گیری: شروع به سفت کردن پیچ نمایید زمانیکه پیچ شروع به حرکت کرد گشتاور را بخوانید.مقدار گشتاور بسته شده/مقدار گشتاور اندازه گیری شده : 0.9～ 1.2 =α
مزایا و معایب: در نقطه شروع چرخش پیچ میبایست دقت نمود -نیاز به کار اضافه بعد از بازرسی نیست.

روش سوم: علامت گذاری

روش اندازه گیری: پیچ بسته شده را علامت گذاری نموده سپس آن راشل کنید و شروع به بستن مجدد نمایید زمانیکه پیچ به وضعیت علامت گذاری شده رسید گشتاور را بخوانید.

مقدار گشتاور بسته شده/مقدار گشتاور اندازه گیری شده 0.9～ 1.1 :=α
مزایا و معایب: برای بازرسی زمان زیادی صرف میشود – پیچ درگشتاور اصلیش باقی میماند.

بازرگانی جهان ابزار مجری تامین و تجهیز انواع ابزارالات صنعتی، کارگاهی و بادی توزیع انواع سنباده و صفحات سایش و برش حرفه ای